Waarom deze twee nieuwe regelingen?
Maarten: 'Nederland staat voor een aantal grote maatschappelijke opgaven en die vragen allemaal om ruimte. Denk aan de bouw en verduurzaming van grote aantallen woningen, de realisatie van nieuwe werkomgevingen, de duurzame productie, opslag en distributie van voedsel en energie en de aanleg van nieuwe voorzieningen voor waterberging, natuur en recreatie. Omdat ruimte een schaars goed is in ons land, is het belangrijk om goed over de inrichting van onze toekomstige leefomgeving na te denken en hierin slimme combinaties en scherpe keuzes te maken. Het Stimuleringsfonds is overtuigd van de verbindende en verbeeldende kracht van ruimtelijk ontwerpers bij de aanpak van dit soort complexe planningsvraagstukken. Daarom zijn onlangs vanuit deze twee nieuwe regelingen de eerste twee thematische open oproepen uitgeschreven waarmee wij ontwerpend onderzoek rondom deze vraagstukken mogelijk maken en nieuwe samenwerkingen stimuleren tussen ruimtelijk ontwerpers, wetenschappers en experts bij (semi)publieke organisaties.'

Jetske: 'We stimuleren ontwerpend onderzoek dat zich richt op concrete ruimtelijke opgaven en dat wordt uitgevoerd door een interdisciplinair team van ontwerpers en experts.'

Dat klinkt nogal omvangrijk en abstract. Welke werkwijze streven jullie na?
Jetske: 'We stimuleren ontwerpend onderzoek dat zich richt op concrete ruimtelijke opgaven en dat wordt uitgevoerd door een interdisciplinair team van ontwerpers en experts. Het resultaat van dit ontwerpende onderzoek zijn nieuwe ruimtelijke visies en ontwerpvoorstellen voor de toekomst. Een goed voorbeeld is het project “Boven het Maaiveld”, waarin ontwerpers, provincie en bewoners samen op zoek gingen naar mogelijkheden om duurzame energiebronnen in een nieuw landschap vorm te geven.'

Maarten: 'Ontwerpend onderzoek geeft antwoord op de vraag hoe je co-creatie kunt realiseren met betrokken burgers, ondernemers, deskundigen, organisaties en overheden. De verbindende en verbeeldende kracht van ontwerp helpt bij het scherpstellen van opgaven, het inzichtelijk maken, afwegen en verbinden van belangen, het organiseren van draagvlak en het initiëren van nieuwe samenwerkingen. Het is een waardevol procesinstrument dat bij voorkeur in de initiatieffase van projecten wordt ingezet.'

Er staan nu twee open oproepen uit. Wat is het verschil?
Jetske: 'De Open Oproep Prachtige productielandschappen adresseert de grote opgave van de inrichting van het toekomstige productielandschap van Nederland. We zoeken projectvoorstellen die invulling geven aan nieuwe vormen van voedselproductie, winning uit duurzame energie en de gelijktijdige behoefte aan natuurrecreatie. We vragen een ontwerpteam te vormen dat samenwerkt met experts. Dat kunnen allerlei partijen zijn, van landbouworganisaties en boeren tot wetenschappers, gemeenten, provincies en waterschappen. Als het maar “vernieuwers” zijn die op onderzoekende wijze willen samenwerken aan dit vraagstuk. En belangrijk, binnen het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp, waaronder deze oproep valt, zijn ontwerpers de hoofdaanvrager; samenwerkende partijen treden op als mede-aanvrager.'

Maarten: 'De Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp is anders van opzet. De regeling sluit net als het actieprogramma inhoudelijk aan bij de vier grote opgaven uit de Nationale Omgevingsvisie (NOVI), maar het gaat hier om een tijdelijke impulsregeling waarmee wij ons juist op decentrale overheden en (semi)publieke organisaties richten. Binnen de open oproepen die wij vanuit deze regeling uitschrijven, kunnen zij een innovatievoucher van € 10.000 tot € 30.000 aanvragen. Hiermee kunnen zij extra ontwerpkracht inschakelen bij het verkennen en versterken van hun beleid. Aan ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers kunnen zij zo een concrete opdracht verstrekken voor een ontwerpend onderzoek naar de lokale consequenties van die grote opgaven. De Open Oproep Vitale steden en dorpen is de eerste in een reeks van in totaal acht oproepen die wij in 2021 binnen de voucherregeling zullen uitschrijven.'

Maarten: 'In één jaar tijd verwachten wij zo circa tweehonderd nieuwe samenwerkingen te initiëren. De opdrachten die via de vouchers aan ontwerpers worden verstrekt, hebben een looptijd van één tot drie maanden.'

En hoe komen partijen dan in aanmerking voor zo'n innovatievoucher?
Maarten: 'Om voor een innovatievoucher in aanmerking te komen, moeten geïnteresseerde organisaties uit de (semi)publieke sector, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, woningbouwcorporaties, zorginstellingen en uitvoeringsorganisaties en regionale samenwerkingsverbanden, samen met ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers een aanvraag indienen. Deze moet een concrete casus of ontwerpvraag bevatten die inhoudelijk aansluit bij het thema van de betreffende open oproep. Tot de zomer zetten we elke maand een nieuwe oproep uit, die vervolgens drie maanden openstaat. Na de zomer herhaalt deze hele reeks zich. In één jaar tijd verwachten wij zo circa tweehonderd nieuwe samenwerkingen te initiëren. De opdrachten die via de vouchers aan ontwerpers worden verstrekt, hebben een looptijd van één tot drie maanden. Dat is een ander belangrijk verschil met de open oproepen binnen het actieprogramma, die hebben juist een langdurige scope van minstens één jaar in de eerste fase tot twee jaar in vervolgfases.'

Stel dat ik als organisatie interesse heb om met ontwerpers samen te werken, maar niet weet met welke ontwerper?
Maarten: 'Dat is een voorstelbare situatie. Als op het moment van indienen nog geen ruimtelijk ontwerper of onderzoeker bij het project is betrokken, dan kan dat bij aanvraag in het projectcanvas worden aangegeven. Bij een positieve beoordeling kan vanuit het fondsnetwerk worden gezocht naar een geschikte partner op het gebied van ontwerpend onderzoek en een matchmakingstraject worden opgestart. Definitieve toekenning vindt in dat geval pas plaats nadat overeenstemming over de uit te voeren werkzaamheden is bereikt.'

Jetske: 'Binnen het actieprogramma is deze vorm van matching niet mogelijk. Wij richten ons op interdisciplinaire samenwerking tussen ontwerpers en experts, maar vragen coalities om gezamenlijk een aanvraag in te dienen met de ontwerper als hoofdaanvrager. Daarnaast organiseren we bijeenkomsten die de mogelijkheid bieden om kennis te maken met potentiële partners waarmee gezamenlijk aan een open oproep kan worden deelgenomen. Ook is het mogelijk om een opstartsubsidie aan te vragen, doorlopend vanaf 1 mei t/m 30 juni 2021, om de kansen te verkennen voor samenwerking en een projectvoorstel uit te werken voor een aanvraag die uiterlijk 20 september 2021 binnen moet zijn.'

Lees hier meer over de Open Oproep Vitale steden en dorpen #1 en hoe hiervoor in te dienen.

Lees hier meer over de Open Oproep Prachtige productielandschappen en hoe hiervoor in te dienen.

Lerend netwerk
Gedurende de looptijd van beide regelingen werkt het fonds aan een lerend netwerk van decentrale overheden, (semi)publieke organisaties, experts, ontwerpers en andere professionals. Op die manier stimuleren we actieve kennisuitwisseling en beogen we de impact van beide trajecten als geheel en inzicht in de kracht van ontwerp in het bijzonder te vergroten. Op 11 mei en 18 mei vinden twee online werkbijeenkomsten Prachtige productielandschappen plaats.

Blijf op de hoogte
Bent u geïnteresseerd in de resultaten en inzichten uit de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp en het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp? En blijft u graag op de hoogte van verdiepende lezingen, masterclasses en werkbijeenkomsten die het Stimuleringsfonds in het kader van de voucherregeling en het actieprogramma organiseert?

Volg dan:
'De nieuwe ruimte' kennispagina
en schrijf u hier in voor de nieuwsbrief 'De nieuwe ruimte'

Heb je plannen voor onderzoek, een (online) tentoonstelling of een samenwerking die je praktijk versterkt? Eva Roolker, coördinator Vormgeving en Dominique Geelen, coördinator Architectuur geven toelichting op de subsidiemogelijkheden bij het Stimuleringsfonds en beantwoorden je vragen. Meld je aan en neem woensdagmiddag 12 mei deel aan het online vraaggesprek. Alle vragen zullen in aanwezigheid van andere aanvragers worden behandeld.

Datum: woensdag 12 mei 2021
Tijd: 14.00 uur - 15.00 uur
Aanmelden: meld je aan via dit aanmeldformulier


meer weten?

Vind hier tips en veelgestelde vragen;

Vind hier meer informatie over de sluitingsdata in 2021;

Vind hier meer informatie over de nieuwe doorlopende Regeling Experiment;

Of lees hier meer over de nieuwe Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp 2021 en het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp 2021-2024.

algemene indruk
Hoewel het voor een eerste ronde van het jaar een drukke ronde was, konden alle positief beoordeelde aanvragen deze ronde worden gehonoreerd. Iets minder dan de helft van de aanvragen betrof een startsubsidie. De selectie werd gemaakt uit een breed scala aan projecten: van (serious) games tot geluidsperformance en van digital storytelling tot onderzoek. Een greep uit de positief beoordeelde aanvragen:

cross-overs
Digitale cultuur is bij uitstek een vakgebied waarbinnen veel cross-overs met andere disciplines of sectoren worden gemaakt. Opvallend in dit opzicht is het project 'Untitled_2021' van Nineties Productions dat een mooie cross-over maakt met de podiumkunsten. Hoewel de kernvraag van het project – of het internet een plek is waar mensen dichter tot elkaar kunnen komen – niet nieuw is binnen het veld, is de verwachting dat de aanvrager deze vraag zal onderzoeken via nieuwe mogelijkheden van publieksinteractie in een hybride on-/offline theaterproductie. Untitled_2021 is een live onlinesamenkomst tussen performer, kunstenaar en publiek die gebruikmaakt van green screen-technologie en videobelsoftware en wordt uitgezonden vanaf locaties op Terschelling en Amsterdam. Nineties Productions wil via dit project een directe verbinding aangaan met haar publiek en hen samenbrengen in een interdisciplinair digitaal kunstwerk. De dramaturgie van Untitled_2021 heeft de vorm van een talkshow. Er is een intro, een host en er zijn gasten en optredens die de tijdgeest van de uit elkaar gedreven mens vertegenwoordigen.

De Open Oproep Vitale steden en dorpen #1 richt zich op trends en ontwikkelingen in steden en dorpen waarvan de urgentie als gevolg van covid-19 nog eens extra is toegenomen.

Open Oproep Vitale steden en dorpen #1

budget € 500.000

doorlopend indienen vanaf 1 april t/m 30 juni 2021

looptijd opdracht is 1 tot 3 maanden

€ 10.000 tot € 30.000 incl. btw per innovatievoucher

circa 25 voorstellen worden geselecteerd

Onze steden zijn economische en culturele centra, de plekken waar ontmoetingen plaatsvinden die nodig zijn voor het uitwisselen van ideeën, en daarmee voor innovaties. Het zijn de plekken waar alles bij elkaar komt: het talent, de werkgelegenheid, de kwaliteit van alles binnen handbereik hebben. Samen met omliggende steden en dorpen vormen ze steeds grotere en sterkere stedelijke regio's met een enorme aantrekkingskracht. In Nederland, waar we met elkaar hebben afgesproken dat we de landschappen tussen onze steden en dorpen willen sparen, betekent groei verdichting: het stapelen van functies, meervoudig ruimtegebruik, ofwel meer activiteit op hetzelfde oppervlak. Dat is goed voor de kruisbestuiving en interactie, maar het vraagt wel om slimme keuzes in de ruimtelijke inrichting, want niet alleen de woningbouwopgave, maar ook opgaven zoals bereikbaarheid, distributie van goederen en opgaven op het gebied van klimaat en energie zullen een plek moeten krijgen.

De uitdagingen die als gevolg hiervan op steden en dorpen afkomen zijn echter niet alleen ruimtelijk, maar ook sociaalmaatschappelijk en economisch van aard. Want hoe zorgen we er bijvoorbeeld voor dat alle groepen in onze samenleving een woning kunnen vinden en betalen en aangehaakt blijven op sociale netwerken? Wat betekent dit voor de toegang tot werk en inkomen? Hoe maken we in de toekomst onze binnensteden en dorpscentra, die nu gedomineerd worden door horeca, winkels en vertier, tot gemengde gebieden waar verschillende functies elkaar kunnen versterken en ontlasten? Welke belangen spelen daarbij een rol en hoe komen die samen? De samenhang tussen verschillende vraagstukken zal soms een lastig gegeven zijn, maar vaak ook een kans.

voor wie is deze oproep?
Geïnteresseerde (semi)publieke organisaties, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, woningbouwcorporaties, zorginstellingen en uitvoeringsorganisaties - maar ook regionale samenwerkingsverbanden tussen deze partijen - kunnen samen met ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers een aanvraag voor een innovatievoucher indienen.

De oproep richt zich op vernieuwers die op onderzoekende wijze samen met lokale en regionale partners willen werken aan kansen en oplossingen voor transitieopgaven om de vitaliteit van steden en dorpen richting de toekomst te versterken. Deze vouchers zijn bedoeld om de kosten van een ontwerpend onderzoek naar een concrete casus of ontwerpvraag te financieren, waarbij ook specifiek aandacht uitgaat naar de manier waarop wordt samengewerkt en resultaten en inzichten worden gedeeld.

indienen
Uw voorstel kunt u vanaf 1 april tot en met 30 juni 2021 indienen.

Lees hier meer over deze oproep en hoe hiervoor in te dienen.

Dien een voorstel in voor nieuwe strategische visies of ontwerpvoorstellen voor de transitie van ons productielandschap.

Open Oproep Prachtige productielandschappen

indienen vanaf 1 mei 2021

deadline indienen tot en met 20 september 2021

max. 12 voorstellen worden geselecteerd à € 30.000

dien een opstartsubsidie in, doorlopend vanaf 1 april t/m 30 juni 2021, ter voorbereiding van een aanvraag

Het Nederlandse landschap is van oudsher een productielandschap, dat op grote schaal is ingezet voor de productie van voedsel en het ontginnen van grondstoffen. Dit bestaande productielandschap gaat de komende jaren sterk veranderen. De winning uit hernieuwbare energiebronnen moet flink worden opgeschaald om de Europese klimaatdoelstellingen te behalen. Verschraling van landbouwgrond en afname van biodiversiteit vraagt om nieuwe vormen van voedselproductie. Tegelijkertijd neemt de behoefte aan natuurrecreatie toe. Dit alles legt een grote claim op de landschappelijke inrichting van Nederland en vraagt meer ruimte dan beschikbaar is in ons land. De complexiteit van de transitieopgave van het landschap is dan ook groot.

Economische, technologische, maatschappelijke, cultuurlandschappelijke en ruimtelijke aspecten grijpen sterk op elkaar in. Dat maakt een nieuwe, meer integrale aanpak noodzakelijk, waarin organisaties uit diverse sectoren samenwerken. Koppeling van verschillende opgaven en multifunctioneel landgebruik kunnen tot nieuwe inzichten leiden. Ontwerpers leveren in dit proces een belangrijke bijdrage. Zij zijn in staat om complexe systemen en grote ketens van een transitieproces in kaart te brengen, de complexiteit van deze grote opgave ontrafelen en begrijpelijk maken. Bovendien kunnen ontwerpers in beeld brengen waar koppelingen van opgaves en functies kunnen plaatsvinden; ze kunnen uiteenlopende belangen zichtbaar maken en bij elkaar brengen. Daarom biedt het inzetten van ontwerpkracht in het begin van de keten uitstekende kansen voor een goed verloop van het transitieproces.

voor wie is deze oproep?
Deze oproep richt zich op vernieuwers die op onderzoekende wijze samen willen werken. Te denken valt aan coalities van provincies, gemeenten, gebiedsontwikkelaars, grondeigenaren, partijen uit de energie- en landbouwsector, netwerkbeheerders, voedselproducenten, natuurorganisaties, erfgoedspecialisten en/of collectieven van bewoners, samen met ontwerpers.

indienen
Uw voorstel kunt u vanaf 1 mei tot en met 20 september 2021 indienen.

Lees hier meer over deze oproep en hoe hiervoor in te dienen.