Duurzame economie en ruimte – 7 projecten geselecteerd

In de eerste Open Oproep Duurzame economie en ruimte zijn 7 projecten geselecteerd voor een innovatievoucher. De oproep maakt deel uit van een reeks van acht open oproepen gericht op kortlopende ontwerpend onderzoekstrajecten ter verkenning en versterking van ruimtelijk beleid. Coördinator Maarten Tas reflecteert op de open oproep.

8 oktober 2021

algemene indruk

De Open Oproep Duurzame economie en ruimte is de tweede oproep die vanuit de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp is uitgezet. Deze tijdelijke regeling loopt tot december 2021. De regeling biedt (semi)publieke organisaties, ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers de mogelijkheid om op lokaal en regionaal schaalniveau ontwerpend onderzoek te doen naar de ruimtelijke consequenties van actuele (transitie)opgaven op het gebied van onder meer woningbouw, mobiliteit, (circulaire) economie, klimaatverandering en de toekomst van ons landelijke gebied.

Deze specifieke oproep richt zich op de ruimtelijke implicaties van de economie van de toekomst, die duurzaam, circulair en kennisintensief is. Een optimale afstemming van wonen, werken en verplaatsen in en bij steden, en een goed vestigingsklimaat in alle regio's zijn hiervoor belangrijk. De 10 voorstellen die door de commissie werden beoordeeld, laten daarnaast grote verschillen zien in de gekozen aanpak; variërend van praktisch en concreet, naar visionair en onderdeel van een langlopend traject. Dit leidt tot een breed spectrum aan centraal gestelde vragen. Naast de verschillen in gekozen aanpak, tonen de voorstellen ook een gewenste geografische spreiding.

De vertaling van duurzame economische ontwikkeling naar ruimtelijk beleid blijkt voor veel partijen nog een uitdaging. Mogelijk hangt dit samen met de vele verschillende beleidsportefeuilles waar het thema van deze open oproep aan raakt. Want waar liggen op dit gebied de grootste kansen en uitdagingen? Wie is waar wel en niet voor verantwoordelijk en wanneer zoek je hierin samenwerking met andere partijen? Verder valt op dat de inzet van ontwerpend onderzoek, evenals het betrekken van ontwerpers, nog niet altijd even goed wordt benut. Daar liggen nog grote kansen. Van de tien ingezonden voorstellen werden de volgende zeven geselecteerd:

Ruimtelijk ontwerp milieustraat
– BUCH werkorganisatie i.s.m. Natrufied architecture en se.lab
Hoe verheffen we hergebruik en reparatie tot de norm in de gemeenten Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo? De ambtelijke organisaties van deze gemeenten zijn verenigd in de BUCH werkorganisatie die bestaande partijen in de regio via dit onderzoek wil faciliteren met nieuwe circulaire business cases en nieuwe partnerschappen om activiteiten op het gebied van hergebruik en reparatie te starten. Tegelijkertijd ontwikkelt ze een visie op een nieuw logistiek centrum waar zoveel mogelijk herbruikbare en registreerbare producten van inwoners voor deze nieuwe circulaire initiatieven kunnen worden ingezameld en beschikbaar gesteld.

Regionale productie voor het Nederlandse baggerprobleem – Waterweg i.s.m. Noorderwind
Nederland heeft een baggerprobleem, letterlijk en figuurlijk. Het is een afvalstroom waar we op dit moment nog geen oplossing voor hebben. In dit project gaat Waterweg middels een ontwerpend onderzoek aan de slag om samen bagger te verwaarden op regionale en lokale schaal. Onderzocht wordt of uit het gebaggerde slim nieuwe innovatieve keramische producten kunnen worden ontwikkeld voor toepassing in de openbare ruimte. Hierbij wordt onder andere samengewerkt met de gemeente Almere.

Atelier Ruit Rotterdam
– BVR Adviseurs i.s.m. Gemeente Rotterdam
Atelier Ruit Rotterdam is een ontwerpend onderzoek om van een infrastructureel probleem in de agglomeratie van Rotterdam, een kansrijk perspectief te schetsen voor een toekomstbestendige, bereikbare en groeiende stad. Dit door op systeem-, gebieds- én locatieniveau te ontwerpen. Door te denken in kansen en het veranderen van de mindset over vervuilende en monofunctionele snelwegen, ontstaat ruimte voor de benadering van de snelwegomgeving als stad.

Inspiratieboek Biodiversiteit Oostpolder
– Provincie Groningen i.s.m. Bureau Waardenburg
Het inspiratieboek Biodiversiteit op bedrijventerreinen inspireert tot het vormgeven van biodiversiteit als ruimtelijk bindmiddel en randvoorwaarde voor leefbaarheid. Een beeldend document, gericht op concrete, toepasbare ideeën, het wegnemen van zorgen, aanreiken van kansen en handreikingen voor het verbeteren van de leefomgeving in het algemeen en het versterken van de biodiversiteit in het bijzonder. Deze zijn zowel toepasbaar door private partijen als door publieke organisaties en omvatten aanbevelingen voor alle projectfasen.

Toekomstbestendige glastuinbouwgebieden –
Lubbers + Venekamp architecten i.s.m. Greenport Aalsmeer
Greenport Aalsmeer (GPA) en Lubbers + Venekamp architecten slaan de handen ineen om door middel van ontwerpend onderzoek te komen tot twee gedragen integrale toekomstvisies voor de glastuinbouwgebieden De Kwakel-Kudelstaart in de Uithoorn en Aalsmeer, en De Baan & Sotaweg in Kaag en Braassem. Met het ontwerpend onderzoek probeert Lubbers + Venekamp architecten te komen tot een integrale inpassing en inbedding van toekomstbestendige glastuinbouwkavels, duurzame energievoorzieningen en infrastructuur in een omgeving met andere functies zoals wonen, recreatie en cultureel erfgoed. Het ontwerpend onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met glastuinbouwondernemers, overheden en andere stakeholders.

HMC2
– BURA urbanism i.s.m. Stec Groep
Hoe ziet de toekomst eruit voor Hoge Milieu Categorie (HMC) gebieden? BURA Urbanism en Stec Groep gaan in opdracht van de provincie Zuid-Holland ontwerpend onderzoek doen naar de manier waarop HMC-gebieden zich ruimtelijk en economisch kunnen ontwikkelen om optimaal te functioneren en een bijdrage te kunnen leveren aan het Nederland van morgen.

Duurzaam distributielandschap
– Defacto Urbanism i.s.m. Vereniging Deltametropool
Nederland staat bekend als distributieland. De omschakeling naar een circulaire economie, met zero-emissie logistiek en hoge kwaliteit van de leefomgeving, geeft een nieuwe lading aan de toekomstige uitwerking van deze slogan. In Duurzaam distributielandschap bekijken drie logistieke hotspots, samen met ontwerpers en stakeholders, de ruimtelijke dilemma's, kansen en oplossingen. Inzichten worden gedeeld met andere knooppunten in het programma Goederenvervoercorridor Oost-Zuidoost.

Duurzaam distributielandschap – Defacto Urbanism i.s.m. Vereniging Deltametropool
Duurzaam distributielandschap – Defacto Urbanism i.s.m. Vereniging Deltametropool

beoordeling en selectie

Alle aanvragen zijn voorgelegd aan een onafhankelijke commissie bestaande uit Tamara Streefland (sustainability consultant en lead urban systems bij Metabolic), Simon Dona (urban designer en oprichter van DONA Stedenbouw) en Cees Jan Pen (lector Ondernemende Regio bij Fontys Hogescholen). De aanvragen zijn beoordeeld op de relevantie van de vraagstelling en de aansluiting van het plan van aanpak, het beoogde effect en mate waarin ruimtelijk beleid wordt versterkt, de positionering van het voorstel en de meerwaarde ten opzichte van een nul-scenario, de manier van samenwerken en deskundigheid van de betrokken partijen, en tot slot de wijze waarop resultaten worden gedeeld en kennis geborgd.

cijfers

Voor de Open Oproep Duurzame economie en ruimte #1 nam het Stimuleringsfonds 10 aanvragen in behandeling. Met 7 gehonoreerde voorstellen komt het honoreringspercentage uit op 70 procent. Aan deze projecten is in totaal €262.892 subsidie toegekend, waarbij het project Duurzaam distributielandschap van Defacto Urbanism i.s.m. Vereniging Deltametropool opvalt. Zij maakten gebruik van de mogelijkheid om namens meerdere gemeenten een gecombineerde voucheraanvraag in te dienen. Daarbij geldt een maximum aan te vragen bedrag van €20.000 per gemeente in plaats van het maximum van €30.000 voor een individuele voucheraanvraag. Zo kregen zij mede door de drie deelnemende gemeenten een bedrag van €59.900 gehonoreerd.

vervolg

De Open Oproep Duurzame economie en ruimte staat momenteel opnieuw open. Tot en met 30 november 2021 kunnen (semi)publieke organisaties samen met ontwerpers, wederom ontwerpend onderzoekvoorstellen indienen, mits ze aansluiten op het thema en een looptijd hebben van 1 tot 3 maanden. Projecten die worden geselecteerd kunnen op z'n vroegst in januari 2022 van start.

context

De Open Oproep Duurzame economie en ruimte #1 is onderdeel van de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp, een tijdelijke subsidieregeling die deel uitmaakt van het tweede steunpakket voor de culturele en creatieve sector. Met deze voucherregeling beoogt het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie nieuwe vormen van opdrachtgeverschap voor de ontwerpsector te stimuleren en tegelijkertijd nieuwe duurzame vormen van samenwerking tot stand te brengen om de positie van ontwerpers zowel tijdens als na afloop van de coronacrisis te versterken.