Onderwijsomgeving
Vanuit de creatieve industrie is er veel interesse voor het werken aan maatschappelijke opgaven, zoals op het gebied van onderwijs. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie engageert zich al lange tijd met dit thema, in bijzonder in relatie tot het beroepsonderwijs. Doel is door de inzet van ontwerpers de kwaliteit van de leeromgeving te verbeteren en nieuwe onderwijsconcepten te verkennen.
Parallel aan de samenleving is het onderwijs in beweging. Dit geldt in het bijzonder voor het beroepsonderwijs. Het werkveld waarvoor mbo’ers worden opgeleid, is door digitalisering en automatisering al jaren aan verandering onderhevig. Wie vroeger werd opgeleid voor een helder gedefinieerde functie, moet nu veel flexibeler zijn, kunnen meebewegen met de veranderende arbeidsmarkt en van veel meer markten thuis zijn. Dit vraagt om een nieuwe visie op leren en leeromgevingen: van het klaslokaal en schoolgebouw, tot de locatie van het schoolgebouw in een stad of regio en de digitale leeromgeving. Welke rol kunnen ontwerpers spelen in het meedenken over deze nieuwe visie en het ontwikkelen van vernieuwende denkrichtingen, prototypes of ontwerpvoorstellen?
leeromgeving van de toekomst
Van 2017 tot en met 2020 gaf het Stimuleringsfonds uitvoering aan het programma Leeromgeving van de toekomst. Via drie open oproepen en vier pilotprojecten werden hierbinnen twintig samenwerkingsprojecten ondersteund, in veel gevallen ontwerpend onderzoeken. De uitvoering vond bij voorkeur plaats in de alledaagse realiteit en in nauwe samenwerking met de onderwijsinstellingen, zodat ontwerpvoorstellen direct in de praktijk konden worden getoetst. In aanloop naar de open oproepen die vielen onder het programma Leeromgeving van de toekomst schreef het Stimuleringsfonds tussen 2014 en 2017 ook al drie open oproepen uit gericht op vernieuwing van de onderwijsomgeving.
community of practice
Om kennisuitwisseling te stimuleren, initieert het Stimuleringsfonds samenwerkingsverbanden en organiseren we bijeenkomsten voor uitwisseling van kennis, ervaring en presentaties van resultaten.
open oproepen
Met de Open Oproep Leeromgeving van de toekomst nodigde het Stimuleringsfonds in 2020 opnieuw mbo-instellingen en ontwerpers uit samen te werken aan transitieopgaven en huisvestingsvragen voor toekomstbestendig beroepsonderwijs. Doel van de oproep was de start van nieuwe onderzoeksprojecten te stimuleren, maar ook de impact van bestaande projecten te vergroten. Tien projecten werden in geselecteerd en zijn in twee fases ondersteund:
- De Spouwmuur van X11, Studio Makkink & Bey
- Engaging Campus-Cité, de Ruimdenkers
- ROC Flex, Open Kaart
- Zadkine Fashion Experiment, .Krill architectuur en onderzoek
- Leren voor een veranderende arbeidsmarkt, Studio Morgen
- Land & Hand: de Bodem, KETTER&Co
- Gereedschapskist voor de toekomst, Maarten van Kesteren
- Vehikel_studenten maken de toekomst, Marjan van Herpen Architect
- Leeromgeving MBO voor mensen met een verstandelijke beperking, Het Proces Design Research
- De vakman onderneemt in de stad, Site Practice
Met de Open Oproep Flexibiliteit van de leeromgeving nodigden het Stimuleringsfonds en de MBO Raad stedenbouwkundigen, architecten, ontwerpers en (digitale) makers uit voorstellen in te dienen gericht op nieuwe strategische visies, ontwerpvoorstellen, en/of prototypes voor flexibele onderwijshuisvesting. Vier projecten werden in maart 2018 geselecteerd:
- Friesland College, Agora als basis, Anne Makkink met Alex van de Beld (Onix International) en Ronald van Asselt (Avvenire Holding)
- Summa College, Summa Biënnale, .Krill architectuur, Yolanda Steijns, Froukje van Dijken, Greetje Hoiting, Erwin Niedeveld en Igor Runsink
- Horizon College, ROC Hub, Open Kaart met Atelier PRO, ICS adviseurs, Dolf Broekhuizen en Mathijs de Boer
- CITAVERDE, De adaptieve leeromgeving, Augustus Architecten met Architecten en Bouwmeesters en Ghijsen Vastgoed
Met de Open Oproep De interdisciplinaire leeromgeving riep het Stimuleringsfonds (interieur)architecten, (interaction) designers en (digitale) makers op om samen met vier mbo-instellingen de ontwerpopgaven binnen interdisciplinair beroepsonderwijs te verkennen. Acht ontwerpers werden in maart 2019 geselecteerd:
- Scalda: architect Yukiko Nezu (Urbanberry) en digitaal ontwerper Keimpe de Heer (Stichting SETUP)
- Drenthe College: architect Caro van Dijk en digitaal ontwerper Frank-Jan van Lunteren (Stichting SETUP)
- Midden Nederland: interieur architect Lonneke van Reijalt (FUNC) en architect Dawid Strebicki
- Albeda: interactie design Jeffrey Braun (Afdeling Buitengewone Zaken) en ruimtelijk ontwerper Joost Dingemans (Staalslagerij)
Met de Open Oproep Ruimte voor creatief vakmanschap riep het Stimuleringsfonds op om deel te nemen aan een ontwerpend onderzoekstraject gericht op de ontwikkeling van een leer- en maakomgeving voor startende creatieve vakmensen (mbo-ers). Het ontwerpend onderzoek werd uitgevoerd op locatie in de Plaatsmakerij, een creatieve broedplek in het voormalige ING-complex aan de Haarlemmerweg in Amsterdam. Het traject was een gezamenlijk initiatief van het Practoraat Creatief Vakmanschap van het ROC van Amsterdam en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. In januari 2017 werden de volgende ontwerpers geselecteerd:
- Caspar Kienjet, ruimtelijk ontwerper
- Elsbeth Ronner, architect
- Hannah van Luttervelt, (product)ontwerper
- Ruud Winder, grafisch ontwerper
- Aoife Wullur, (social) designer
- Mascha van Zijverden, modeontwerper
Centraal in de Open Oproep Onderwijsomgeving stond het grote aantal onderwijsgebouwen dat sinds de jaren negentig voor het beroepsonderwijs is gebouwd. Welke visie lag ten grondslag aan deze bouwgolf? En in hoeverre kunnen de gebouwen worden aangepast aan de nieuwe visies op het beroepsonderwijs? Voor welke beroepen worden de jongeren twintig jaar na oplevering opgeleid? En wat voor omgeving hoort daarbij? Zes projecten werden in februari 2015 geselecteerd:
- Bouwen met visie in het beroepsonderwijs: Gratwanderung
- Ruimtelijke strategieën voor een zelfbewust beroepsonderwijs
- Werkplaats Centraal
- Van Eiland naar Schakel
- Stad als school
- Flex Test RO
Uitgangspunt van de Open Oproep Onderwijsomgeving voor uitvinders, denkers en doeners was dat goede onderwijshuisvesting een belangrijke randvoorwaarde is voor de kwaliteit van het onderwijs. Dit betreft de technische én de onderwijskundige kwaliteit van gebouwen. Ontwerp, programma en locatie moeten in samenhang worden gezien met andere maatschappelijke voorzieningen op lokaal en bovenlokaal niveau. In april 2014 werden de volgende projecten geselecteerd:
- Ambachtsschool Revisited
- The New School Collective
- De Mediawerf
- FryskLab
- Makersschool
Afbeelding: Impressie interieur Nimeto na oplevering, door Maarten van Kesteren
